Mitomani terimi Ferdinand Dupre tarafından efsane anlamına gelen ‘myth’ ve çılgınlık anlamına gelen ‘mania’ kelimelerinin birleştirilmesiyle ortaya atılmıştır. Mitomani, halk arasında kişinin sürekli yalan söylemesi ve bu yalanlara kendisinin de inanması olarak bilinir. Bu durum, kişinin gerçeği ayırt etmesini zorlaştırabilir. Ferdinand Dupre'ye göre mitomani hastaları, kendilerini övmek, gerçeklerden kaçmak, kendini yetersiz hissetmeyi gizlemek ya da insanları kandırmak için yalan söyler. Doğruların kendisine zarar vereceğini düşünmeye başladığı anda yalan söylemeye başlayan mitoman, kendisini fazlaca sevdiğinden öne çıkabilmek için de yalanlara başvurabilir.
Mitomanların özellikleri nelerdir?
- Mitomani hastaları yalan söylediklerinin farkında değildir.
- Onların düşünme şekli “büyüsel düşünce” olarak tanımlanır: Hayal güçleriyle kurdukları şeyleri gerçek sanırlar.
- Çocuklarda normal sayılabilen bu düşünce tarzı, yetişkinlerde hastalık belirtisidir.
- Normal insanlar yalan söylerken suçluluk ya da utanç duyabilir; mitomanlar ise bu duyguları yaşamaz.
- Söyledikleri yalanlar genelde etkileyici, abartılı ve fantastiktir – bazen gerçekle hayal birbirine karışır ve inandırıcı olabilir.
- Kendilerini yalanlarla kahraman ya da çok önemli biri gibi gösterirler.
- Zamanla kendi yalanlarına inanırlar.
- Önceki yalanlarını sürdürmek için sürekli yeni yalanlar uydururlar.
- Çoğu zaman yalanların belirli bir amacı yoktur, yani maddi ya da kişisel kazanç sağlamazlar.
- Bazı yalanları kendilerini suçlayıcı ya da zarar verici olabilir.
- Toplumda nadir görülür; her 1000 kişiden 1’inde rastlanır. Kadın ve erkeklerde eşit görülür.
- Genellikle ergenlikte (15–16 yaş) başlar, tedavi edilmezse erişkinliğe kadar devam eder.
- Mitomani hastalarının çoğu çok güçlü bir sözlü anlatım yeteneğine sahiptir.
- Yalanları genellikle stresli durumlarla başa çıkmak için kullanırlar.
- Mitoman bireyler, kendi gerçekliklerinden kopmuş gibidir; yüksek kaygı yaşadıklarında daha çok yalan söylerler.
- Hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik ve intihal gibi suçlarda mitomanlara sıklıkla rastlanır. Özellikle telefon dolandırıcıları bu gruba giriyor olabilir.
- Kendilerini oldukları gibi kabul edemezler, özgüvenleri düşüktür.
- Yalanlarını, sanki geçmişte yaşanmış gerçek anılar gibi anlatabilirler.
- Bazen gerçek şeyler de söylerler, ancak onları öyle süsleyip abartırlar ki gerçekliğini kaybettirirler.
- Zamanla aile ilişkileri zedelenir, güven kaybolur.
- Sosyal olarak yalnızlaştıklarında, kendilerini keşfedilmemiş bir yetenek gibi görmeye başlarlar.
- “Bir daha yalan söylemeyeceğim” deseler bile, verdikleri sözü tutamazlar.
- Sürekli hayali olaylar, insanlar, senaryolar üretirler ve buna kendileri de inanırlar. Hayatlarını bu yalanlar üzerine kurarlar.
- En önemlisi: Hasta olduklarının farkında değillerdir.
Normal ve patolojik yalancılık arasındaki farklar nelerdir?
Amaç farkı:
- Normal yalanlarda genellikle açık bir amaç vardır (örneğin: utanmamak, sorunlardan kaçmak, kazanç sağlamak).
- Patolojik yalanlarda ise bu tür belirgin bir amaç her zaman görülmez; kişi bazen hiçbir neden olmadan yalan söyler.
Sıklık ve süreklilik:
- Normal yalanlar ara sıra ve belirli durumlarda ortaya çıkar.
- Patolojik yalanlar sık ve tekrarlayıcıdır; uzun bir geçmişe dayanabilir.
Kişisel kontrol:
- Normal yalanlar genellikle kişinin kontrolündedir; bilinçli bir tercihle söylenir.
- Patolojik yalanlar dürtüsel veya takıntılı şekilde ortaya çıkar; kişi kendini durdurmakta zorlanır.
Kazanç durumu:
- Normal yalanlarda kişi çoğunlukla bir çıkar elde eder.
- Patolojik yalanlarda çıkar elde etmek her zaman söz konusu değildir; bazen tamamen anlamsız yalanlar da olabilir.
Vicdan tepkisi:
- Normal yalan söyleyen bazı kişiler suçluluk duyabilir.
- Patolojik yalancılar genellikle suçluluk hissetmez; yalanlarıyla yüzleşme istekleri düşüktür.
Gerçeğe yaklaşım:
- Normal yalanlar ile gerçek arasında bir fark olduğunu kişi bilir.
- Patolojik yalanlarda kişi bazen yalanlarına inanıyormuş gibi davranabilir ama bu durum tam anlamıyla bir sanrı (delüzyon) değildir.
Psikiyatrik ilişki:
- Normal yalan söyleme her bireyde zaman zaman görülebilir.
- Patolojik yalan söyleme, bazı kişilik bozuklukları (örneğin antisosyal kişilik bozukluğu) ile birlikte görülebilir ya da başlı başına bir problem olabilir.
Mitoman Vaka Analizi
38 yaşında, üç çocuk babası, ilkokul mezunu bir erkek hasta polis tarafından kliniğe getirildi. Fizik muayenesinde bir sorun görülmedi. Ancak hastanın yaşı olduğundan daha yaşlı göründüğü, zihinsel gelişiminin geri olduğu, kendi bakımını yeterince yapamadığı, fakat iletişim kurmaya istekli ve işbirlikçi olduğu gözlendi. Dikkati dağınıktı ama algı bozukluğu belirtileri yoktu. Halüsinasyon veya takıntıları da yoktu. Sosyal uyumda hafif sorunlar vardı.
Hasta kendisinin hasta olmadığını ve zorla polisin getirdiğini söyledi. Üzerinde 3 dava olduğunu, hepsinde suçsuz olduğunu iddia etti. Fakat bu davalar yüzünden toplam 16 yıl cezaevinde kaldığını belirtti.
İlk davada, silahını temizlerken yanlışlıkla eşine ve iki çocuğuna ateş ettiğini söyledi. Çocukların olay yerinde öldüğünü, eşinin ise yaralandığını ve onun cezaevindeyken vefat ettiğini anlattı. İlk cezasını 8 yıl olarak tamamladıktan sonra ikinci kez evlendiğini, ancak ikinci evliliğinin ilk yılında yasa dışı madde bulundurmaktan 4 yıl hapis cezası aldığını söyledi. Son olarak, telefonla arayıp eşinin trafik kazasında öldüğünü yalan söyleyen biriyle kavga ettiği için 4 yıl daha ceza aldığını belirtti.
Hastanın geçmişinde herhangi bir organik hastalık yoktu. Sigara dışında alkol veya madde kullanımı da yoktu. Ailesinde psikiyatrik tedavi gören biri bulunmuyordu.
Aileden alınan bilgiye göre, hasta iki kez evlenmiş; ilk eşiyle sadece iki ay evli kalmış. Eşi, sürekli yalan söylediği için boşanmak istemiş. Hasta hiçbir zaman hastanede yatılı veya ayaktan psikiyatrik tedavi görmemiş, hayatında hiç adli bir işlem geçirmemiş ve askerlik görevini zamanında tamamlamış. Ailesi, hastanın sürekli yalan söylediğini, hayatını yalanlar üzerine kurduğunu, hatta yalanları yüzünden eşinden boşandığını söyledi. Her gün farklı yalanlar uydurduğu ve çocuklarını öldürdüğünü sürekli iddia ettiği için ona ‘suç uydurma’ suçlamasıyla dava açıldığı belirtildi.
Filmlerden Mitomani Örnekleri
Frank Abagnale Jr. – Catch Me If You Can
- Pilot, doktor, avukat… Gerçekte hiçbirini yapmamasına rağmen hepsiymiş gibi davranır. Sahte kimlikler, sahte belgeler ve uçsuz bucaksız bir yalan ağıyla yaşar. Mitomaniyi birebir temsil eder.
Tom Ripley – The Talented Mr. Ripley
- Başkalarının kimliğine bürünerek yaşamaktan çekinmez. Hem duygusal hem kimliksel yalanlar söyler. Gerçek benliği yoktur; yalanla var olur.
Amy Dunne – Gone Girl
- Kendi kayboluşunu planlayarak herkesi kandırır. Sahte günlükler yazar, medyayı manipüle eder. Yalan onun için hem intikam aracı hem de kontrol mekanizmasıdır.
Verbal Kint — The Usual Suspects
- Film boyunca anlattığı hikâyelerin doğruluğu sorgulanır. Mitomani düzeyinde yalanlarla gerçekliği manipüle eden, usta bir hikaye anlatıcısıdır.
- Jordan Belfort — The Wolf of Wall Street(2013)
- Finans dünyasında dolandırıcılık yaparken sahte vaatlerle insanları kandırır. Mitomani, onun hem kendine hem başkalarına karşı kullandığı bir araçtır. Yalanla inşa edilmiş bir imparatorluğu vardır.
👉 Şimdi Randevu Alın
https://www.otrapsikoloji.com/iletisim